چرا استفاده از رقم‌های نمایشی فارسی در صفحه کلید مشکل‌آفرین است؟

اگر شما از سیستم عامل لینوکس یا نسخه‌های جدید ویندوز استفاده می‌کنید، احتمالاً با این موضوع مواجه شده‌اید که نوشتن عددها با صفحه کلید به دو شکل انجام می‌گیرد:

1. زمانی که صفحه کلید انگلیسی است، و با نوشتن رقم‌ها، 0..9 را روی صفحه می‌بینید.

2. زمانی که صفحه کلید فارسی است، و با نوشتن رقم‌ها، ۰..۹ را روی صفحه می‌بینید.

هر چند در نگاه اول داشتن رقم‌های فارسی روی صفحه کلید اتفاق خوبی به نظر می‌آید، اما چالش از آن‌جا آغاز می‌شود که هر زبانی بخواهد برای ورودی اعداد خود، به جای رقم‌های معمول، از ارقام نمایشی زبان خود بهره بگیرد، که این پردازش ورودی را گاهی دچار اشکال می‌کند.

مسیر دیگر این است که نمایش ارقام به صورت محلی به جای صفحه کلید، به نرم‌افزار نمایشگر سپرده شود، و در صورتی که رقم در زمینه متن فارسی و راست به چپ باشد، به صورت فارسی نمایش داده شود، و در صورتی که در زمینه‌های دیگر و جهت‌های متفاوت قرار گیرد، متناسب با زمینه، شکل مناسب برای نمایش رقم انتخاب می‌شود.

این مسیر دوم نیازمند اصلاح نرم‌افزار برای افزودن قابلیت نمایش ارقام فارسی است. این قابلیت مدت‌ها پیش به اپن‌آفیس (نسل قبلی لیبره‌آفیس) افزوده شده و این قابلیت در لیبره‌آفیس از ابتدا موجود بوده است. آفیس مایکروسافت از همین روش برای نمایش ارقام فارسی استفاده می‌کند.

مقایسه دو رویکرد متفاوت

در ادامه، خوبی‌ها و بدی‌ها/چالش‌های این دو مسیر را با هم مقایسه می‌کنم:

استفاده از رقم‌های محلی در صفحه کلید:

خوبی‌ها: نیاز به پشتیبانی محدود در نرم‌افزار نمایش‌گر متن

بدی‌ها: تنها در ورودی کاربر قابل استفاده است و همه جا کار نمی‌کند، در صورت تغییر زمینه غلط از آب درمی‌آید، بیشتر نرم‌افزارها قادر به پردازش نیستند. اگر عددها به جای دیگری از متن که زبان دیگری در آن به کار رفته انتقال یابند نتیجه اشتباه خواهد بود.

نمایش رقم‌های محلی متناسب با زمینه:

خوبی‌ها: با توجه به آگاهی از نمایش ارقام فارسی در نرم‌افزار، هم در ورودی کاربر و هم در ارقام تولید شده توسط نرم‌افزار به درستی نمایش می‌یابد. در صورت تغییر زمینه باز هم به درستی قابل استفاده خواهد بود. حتی اگر عددها به جای دیگری از متن که زبان دیگری در آن به کار رفته انتقال یابند، باز هم نتیجه درست خواهد بود.

چالش‌ها: لزوم پیاده‌سازی در نرم‌افزار نمایش‌گر متن

نتیجه‌گیری

نتیجه‌ای که از تحلیل بالا می‌توان گرفت این است که استفاده از عددهای نمایشی فارسی در صفحه کلید، مشکل‌آفرین است و پیشنهاد می‌شود به جای این ارقام نمایشی، روی صفحه کلید از 0..9 استفاده کنید و بقیه کار را به واژه‌پردازی مانند لیبره‌آفیس بسپرید تا نمایش صحیح عدد متناسب با زبان را برای شما انجام دهد.

لیبره آفیس 25.2 منتشر شد

بنیاد مستندات، انتشار لیبره آفیس نسخه 25.2 جامعه (community) با ویژگی‌های جدید و تعداد زیادی رفع اشکال را اعلام کرد. لیبره آفیس برای ویندوز (پردازنده های اینتل و آرم)، macOS (پردازنده‌های اپل سیلیکون و اینتل) و لینوکس (اینتل در قالب DEB و RPM) عرضه می‌شود که شما می‌توانید متناسب با رایانه خودتان آن را از آدرس دانلود همیشگی لیبره آفیس دریافت و نصب کنید:

https://www.libreoffice.org/download/

برای دیدن ویژگی‌های جدید لیبره آفیس 25.2 که از شماره‌گذاری جدید مبتنی بر سال و ماه میلادی استفاده می‌کند، به آدرس زیر مراجعه کنید:

https://wiki.documentfoundation.org/ReleaseNotes/25.2

در این نسخه جدید، علاوه بر ویژگی‌های جدید و جذابی که در صفحه ویکی به آن‌ها اشاره شده، اشکالات بسیاری مرتبط با خط و زبان فارسی حل شده است. حل چند مشکل در مورد چینش متن کشیده (justified) نمونه‌ای از این رفع اشکال‌ها است.

با توجه به این بهبودهای مهم، پیشنهاد می‌کنم برای استفاده بهتر از زبان فارسی در لیبره آفیس، نسخه 25.2 را دانلود و نصب کنید.

لیبره آفیس 24.8 منتشر شد

بنیاد مستندات، انتشار لیبره آفیس نسخه 24.8 جامعه (community) با ویژگی‌های جدید و تعداد زیادی رفع اشکال را اعلام کرد. لیبره آفیس برای ویندوز (پردازنده های اینتل و آرم)، macOS (پردازنده‌های اپل سیلیکون و اینتل) و لینوکس (اینتل در قالب DEB و RPM) عرضه می‌شود که شما می‌توانید متناسب با رایانه خودتان آن را از آدرس دانلود همیشگی لیبره آفیس دریافت و نصب کنید:

https://www.libreoffice.org/download/

برای دیدن ویژگی‌های جدید لیبره آفیس 24.8 که از شماره‌گذاری جدید مبتنی بر سال و ماه میلادی استفاده می‌کند، به آدرس زیر مراجعه کنید:

https://wiki.documentfoundation.org/ReleaseNotes/24.8

در این نسخه جدید، اشکالات بسیاری مرتبط با خط و زبان فارسی حل شده است. به طور مثال، افزودن قابلیت تغییر رنگ و ویژگی‌های دیگر حرف‌ها درون کلمه فارسی، اصلاح نمایش حرکات روی متن فارسی و عربی، و نیز اصلاح مشکل قدیمی پرانتز تنها در انتهای خط، تنها چند نمونه از این بهبودها هستند.

با توجه به این بهبودهای مهم، پیشنهاد می‌کنم برای استفاده بهتر از زبان فارسی در لیبره آفیس، نسخه 24.8 را دانلود و نصب کنید.

لیبره آفیس نسخه 24.8 آلفا 1 برای آزمایش آماده است

نسخه بعدی لیبره آفیس، نسخه 24.8 خواهد بود که تاکنون شامل 4448 تغییر و 667 رفع اشکال (bug fix) نسبت به نسخه قبلی می‌باشد. آن‌چه اکنون با عنوان نسخه آلفا 1 عرضه می‌شود، یک نسخه آزمایشی از نسخه 24.8 است که می‌توانید آن را از آدرس زیر دریافت کنید:

https://www.libreoffice.org/download/download-libreoffice/?version=24.8.0

اگر می‌خواهید نسخه نهایی و آزمایش شده را نصب کنید، هنوز باید صبر کنید چون انتشار نسخه نهایی 24.8 برای پایان آگوست 2024 برنامه‌ریزی شده است. توضیحات بیشتر را این‌جا بخوانید:

LibreOffice 24.8 Alpha1 is available for testing

 

دسته‌بندی اشکال‌ها در لیبره آفیس

لیبره آفیس برای ثبت اشکال‌ها و پیگیری آن‌ها، از باگزیلا استفاده می‌کند. هر چند این نرم‌افزار نسبتاً قدیمی است، اما قابلیت‌های مفیدی دارد که برای جستجو و پیگیری مشکلات به جهت حل آن‌ها کمک کننده است. یکی از این قابلیت‌ها، ساختار درختی اشکالات است.

در این ساختار درختی، می‌توان دید که چه تعداد اشکال ذیل یک metabug وجود دارند، و ارتباط آن‌ها با یکدیگر چگونه است. برای هر اشکال، دسته‌بندی‌هایی انجام می‌شود، و از همین دسته‌بندی‌ها برای ایجاد این نمایش درخت اشکالات استفاده می‌شود.

به طور مثال، برای زبان‌های راست به چپ، یک megtabug با عنوان rtl-ctl وجود دارد که می‌توانید در صفحه زیر، ساختار درختی آن را ببینید.

https://bugs.documentfoundation.org/showdependencytree.cgi?id=43808&hide_resolved=1

این ساختار به خوبی نشان می‌دهد که چه اشکالاتی وجود دارد، هر کدام از اشکالات در چه دسته‌ای قرار می‌گیرند، و در هر دسته چه اشکالاتی وجود دارد. این دسته‌بندی شامل تمامی اشکالات همه زبان‌های راست به چپ (rtl) و خط پیچیده (complex script) است.

چگونه یک اشکال لیبره آفیس را در باگزیلا ثبت کنیم؟

اگر در لیبره آفیس اشکالی می‌یابید و مایلید که آن مشکل حل شود، گام اول این است که آن مشکل را در باگزیلا ثبت کنید. برای ثبت اشکال، آن را به زبان ساده توصیف کنید، توضیح دهید که مرحله به مرحله چگونه می‌توان اشکال را بازتولید کرد، و انتظارتان از حالت بدون اشکال چیست.

همیشه ساده نیست که دیگران بدانند مشکل چیست و حتی در صورت واضح بودن مشکل برای شما، بدانند که حالت بدون اشکال دقیقاً چگونه باید باشد. این مسئله به ویژه در مورد اشکالات نمایشی لیبره آفیس در زبان‌هایی مانند فارسی صدق می‌کند که ممکن است برنامه‌نویسان دقیقاً ندانند که خروجی صحیح چگونه باید باشد.

برای ثبت گزارش به سایت زیر مراجعه کنید:

https://bugs.documentfoundation.org/enter_bug.cgi?product=LibreOffice&format=guided

در هنگام ثبت گزارش، مرحله به مرحله جلو بروید، و جزئیات خواسته شده را وارد کنید.

در summary عنوان مشکل را با یک عبارت کوتاه و ساده بنویسید. در description شرح مشکل را به صورت خلاصه بنویسید. در component بخشی از نرم‌افزار که دچار اشکال است (مثلاً Writer) را ثبت کنید. سخت‌افزار، سیستم عامل، اولین نسخه‌ای که این اشکال در آن رخ می‌دهد را بنویسید.

مهم‌تر از همه، در steps to reproduce گام‌های لازم برای ایجاد دوباره مشکل را شرح دهید. در Actual Results آن‌چه رخ می‌دهد و اشکال دارد را بنویسید و در Expected Results بنویسید که درستش چه باید می‌بود.

بخش مهم دیگر، Other Information است که اگر به Help – About LibreOffice رجوع کنید، می‌توانید با کلیک کردن روی دکمه کپی، نسخه نرم‌افزار و دیگر موارد لازم را کپی کرده و در این کادر بچسبانید.

توجه داشته باشید که در صورتی که یک فایل مشخص موجب ایجاد اشکال می‌شود، بهتر است با خلاصه کردن آن و حذف موارد شخصی، یک فایل کمینه ایجاد کننده خطا را نیز ضمیمه کنید. ضمناً پس از ثبت اشکال، صبر کنید تا دیگران بتوانند اشکال را بررسی و آن را تأیید یا رد کنند.