این پادکست را با هوش مصنوعی و با استناد به این منبع ساختم. طبیعتاً خالی از عیب و نقص نیست، اما تجربهٔ جالبی است. امیدوارم از شنیدنش لذت ببرید.

اگر شما از سیستم عامل لینوکس یا نسخه‌های جدید ویندوز استفاده می‌کنید، احتمالاً با این موضوع مواجه شده‌اید که نوشتن عددها با صفحه کلید به دو شکل انجام می‌گیرد:

1. زمانی که صفحه کلید انگلیسی است، و با نوشتن رقم‌ها، 0..9 را روی صفحه می‌بینید.

2. زمانی که صفحه کلید فارسی است، و با نوشتن رقم‌ها، ۰..۹ را روی صفحه می‌بینید.

هر چند در نگاه اول داشتن رقم‌های فارسی روی صفحه کلید اتفاق خوبی به نظر می‌آید، اما چالش از آن‌جا آغاز می‌شود که هر زبانی بخواهد برای ورودی اعداد خود، به جای رقم‌های معمول، از ارقام نمایشی زبان خود بهره بگیرد، که این پردازش ورودی را گاهی دچار اشکال می‌کند.

مسیر دیگر این است که نمایش ارقام به صورت محلی به جای صفحه کلید، به نرم‌افزار نمایشگر سپرده شود، و در صورتی که رقم در زمینه متن فارسی و راست به چپ باشد، به صورت فارسی نمایش داده شود، و در صورتی که در زمینه‌های دیگر و جهت‌های متفاوت قرار گیرد، متناسب با زمینه، شکل مناسب برای نمایش رقم انتخاب می‌شود.

این مسیر دوم نیازمند اصلاح نرم‌افزار برای افزودن قابلیت نمایش ارقام فارسی است. این قابلیت مدت‌ها پیش به اپن‌آفیس (نسل قبلی لیبره‌آفیس) افزوده شده و این قابلیت در لیبره‌آفیس از ابتدا موجود بوده است. آفیس مایکروسافت از همین روش برای نمایش ارقام فارسی استفاده می‌کند.

مقایسه دو رویکرد متفاوت

در ادامه، خوبی‌ها و بدی‌ها/چالش‌های این دو مسیر را با هم مقایسه می‌کنم:

استفاده از رقم‌های محلی در صفحه کلید:

خوبی‌ها: نیاز به پشتیبانی محدود در نرم‌افزار نمایش‌گر متن

بدی‌ها: تنها در ورودی کاربر قابل استفاده است و همه جا کار نمی‌کند، در صورت تغییر زمینه غلط از آب درمی‌آید، بیشتر نرم‌افزارها قادر به پردازش نیستند. اگر عددها به جای دیگری از متن که زبان دیگری در آن به کار رفته انتقال یابند نتیجه اشتباه خواهد بود.

نمایش رقم‌های محلی متناسب با زمینه:

خوبی‌ها: با توجه به آگاهی از نمایش ارقام فارسی در نرم‌افزار، هم در ورودی کاربر و هم در ارقام تولید شده توسط نرم‌افزار به درستی نمایش می‌یابد. در صورت تغییر زمینه باز هم به درستی قابل استفاده خواهد بود. حتی اگر عددها به جای دیگری از متن که زبان دیگری در آن به کار رفته انتقال یابند، باز هم نتیجه درست خواهد بود.

چالش‌ها: لزوم پیاده‌سازی در نرم‌افزار نمایش‌گر متن

نتیجه‌گیری

نتیجه‌ای که از تحلیل بالا می‌توان گرفت این است که استفاده از عددهای نمایشی فارسی در صفحه کلید، مشکل‌آفرین است و پیشنهاد می‌شود به جای این ارقام نمایشی، روی صفحه کلید از 0..9 استفاده کنید و بقیه کار را به واژه‌پردازی مانند لیبره‌آفیس بسپرید تا نمایش صحیح عدد متناسب با زبان را برای شما انجام دهد.

بنیاد اسناد (The Document Foundation) یک سازمان غیرانتفاعی است که هدف آن ترویج و توسعهٔ نرم‌افزارهای آزاد و متن‌باز برای کار با اسناد است. این بنیاد در سال ۲۰۱۰ (۱۳۸۹ خورشیدی) توسط گروهی از اعضای جامعهٔ اپن‌آفیس تأسیس شد، اعضایی که نگران آیندهٔ این مجموعهٔ اداری پس از خریده شدن سان‌مایکروسیستمز توسط اوراکل بودند.

هدف اصلی این بنیاد ایجاد یک مجموعهٔ اداری مستقل و با قابلیت پشتیبانی از فرمتِ باز و استاندارد ODF است که تحت کنترل هیچ شرکت خاصی نباشد. مهم‌ترین محصول این بنیاد، مجموعه‌نرم‌افزار اداری لیبره‌آفیس است که یک جایگزین قدرتمند و رایگان برای مجموعه‌های اداری تجاری محسوب می‌شود و از فرمت‌های مختلف اسناد، از جمله فرمت‌های مایکروسافت‌آفیس پشتیبانی می‌کند.

به طور خلاصه، بنیاد اسناد سازمانی است که برای توسعه و ترویج نرم‌افزارهای آزاد اداری تلاش می‌کند و لیبره‌آفیس مهم‌ترین دستاورد آن است.

دولت آلمان تصمیم گرفته است که از حالا تا پایان سال ۲۰۲۷ (کمتر از ۳ سال دیگر) در کلیهٔ بخش‌های دولتی خود، از فرمت ODF که یک فرمت باز و استاندارد است استفاده کند.

دلیل این تصمیم این است که وقتی پرونده‌ها (فایل‌ها) در فرمت‌های انحصاری (بسته) ذخیره می‌شوند، مردم و نهادها برای خواندن یا ویرایش آن‌ها به نرم‌افزارهای خاصی (مانند مایکروسافت‌آفیس) وابسته می‌شوند، اما با فرمت‌های باز مثل ODF هرکسی می‌تواند با نرم‌افزارهای مختلف (مانند لیبره‌آفیس) به اسناد دسترسی داشته باشد و به این نحو حرف آخر را شرکت‌های بزرگ نرم‌افزاری نمی‌زنند. این کار به آلمان کمک می‌کند که مستقل‌تر باشد و بتواند نوآوری بیشتری در کارهای اداری‌اش داشته باشد. شورای برنامه‌ریزی فناوری اطلاعاتِ آلمان از یک کمیتهٔ استانداردسازی خواسته است که کارِ عملیاتی کردن این تغییر را آغاز کند.

«صفحهٔ آغازین» (Splash Screen) چیست؟

وقتی برنامهٔ لیبره‌آفیس را باز می‌کنید، قبل از اینکه پنجرهٔ اصلی نمایش یابد و قابل استفاده شود، یک صفحهٔ خوش‌آمدگویی کوتاه (Splash Screen) نشان داده می‌شود. این صفحه تشبیهاً مثل جلدِ یک کتاب است که قبل از شروع به خواندنش می‌بینید.

مشکل روش فعلی

• این صفحه با یک کد سفارشی ترسیم روی صفحه ایجاد می‌شود، یعنی به‌جای اینکه کتابخانهٔ رابط کاربری لیبره‌آفیس برای ایجاد یک صفحهٔ شروع استفاده شود، برنامه‌نویس یک widget سفارشی ایجاد کرده است که اول تصویر پس‌زمینه را می‌گذارد و بعد هم نوار پیشرفت را به‌صورت یک مستطیل رنگی رسم می‌کند.
• گاهی اندازه یا شکلش با پنجرهٔ اصلی هماهنگ نیست و نوار پیشرفت هم شبیه بقیهٔ قسمت‌های برنامه دیده نمی‌شود؛
• اگر حالت تاریک یا روشنِ سیستم را عوض کنید، این صفحه متناسب با تغییر شما عوض نمی‌شود؛
• متن‌ها فقط به انگلیسی است و تغییرش به زبان‌های دیگر سخت است؛
• کل این صفحه در یک برنامهٔ جداگانه به نام `oosplash` اجرا می‌شود که کار نگهداری را پیچیده‌تر می‌کند.

راه‌حل جدید: استفاده از روش weld کتابخانه VCL

در این روش، مانند دیگر پنجره‌های مورد استفاده در لیبره آفیس، از ابزار Glade برای طراحی رابط گرافیکی استفاده می‌شود و نمایش پنجره به سادگی با استفاده از روش weld کتابخانه VCL انجام می‌گیرد.

چرا روش جدید بهتر است؟

• ظاهر هماهنگ: صفحهٔ آغازین شبیه بقیهٔ قسمت‌های برنامه می‌شود؛
• هماهنگی با پوسته: حالت تاریک و روشن سیستم را رعایت می‌کند؛
• قابل ترجمه: متن‌ها ساده‌تر به زبان‌های دیگر در می‌آیند؛
• نگهداری آسان: دیگر بخشی جداگانه نیست که بخواهیم به‌روزرسانی‌ یا اشکال‌زدایی‌اش کنیم.

هدف این است که وقتی لیبره‌آفیس را باز می‌کنید، یک صفحهٔ آغازین مرتب و هماهنگ ببینید که از همهٔ قابلیت‌های معمول در رابط کاربری لیبره آفیس پشتیبانی کند و نگهداری‌اش هم ساده باشد. درخواست پیاده‌سازی این روش در باگزیلا ذیل باگ tdf#166128  ثبت شده است.

لیبره‌آفیس به خودی خود نمی‌تواند داده‌ها را ذخیره و مدیریت کند. برای این کار، به یک موتور پایگاه داده نیاز دارد. برای این منظور برنامه‌های مختلفی وجود دارند، اما موتور پایگاه دادهٔ فایربرد بهترین است و مهم‌ترین دلیلش تنوع روش‌هایی است که برای اتصال به پایگاه داده در اختیار کاربر می‌گذارد.
اجازه بدهید موضوع را با زبانی ساده و قابلِ‌فهم برای افراد غیرفنی روشن کنیم.

اگر فایربرد را به یک گاوصندوق دیجیتال تشبیه کنیم، برای باز کردن درِ این گاوصندوق و دسترسی به اطلاعات داخلش روش‌های مختلفی وجود دارد:

• روش داخلی (Embedded): مثل این است که همه چیز، هم اطلاعات و هم کلید گاوصندوق، در یک فایل باشد. این روش برای کسانی که تازه شروع به کار با گاوصندوق اطلاعات کرده‌اند، خیلی ساده است.
• روش خارجی (External): اطلاعات در یک فایل جداگانه و کلید در یک فایل دیگر ذخیره می‌شود. این روش امن‌تر است و برای کسانی که حرفه‌ای‌تر هستند، مناسب است.
• روش مرکزی (Server): فرض کنید اطلاعات در یک گاوصندوق مرکزی در یک بانک قرار دارد و چند نفر هم‌زمان می‌توانند با کلیدهای مختلف به آن دسترسی داشته باشند. این روش برای کار گروهی خیلی خوب است.
• اتصال‌دهنده‌های JDBC و ODBC که حکم کلیدهای اضافه را برای باز کردن در گاوصندوق دارند و معمولاً کمی کندتر هستند.

چرا روز آزادی اسناد اهمیت دارد؟

هر ساله، روز آزادی اسناد یادآور این ایدهٔ مهم و ارزشمند است که ما باید کنترل خود را بر داده‌هایمان حفظ کنیم. این کنترل شامل نحوهٔ ذخیره‌سازی، دسترسی، به‌اشتراک‌گذاری و حفظ قابلیت استفاده از داده‌ها در طول زمان است. در مرکز این مسئله، استانداردهای باز و فرمت‌هایی قرار دارند که بدون هیچ محدودیتی قابل خواندن، استفاده و توسعه هستند.

آزادی اسناد یعنی چه؟

آزادی اسناد به این معناست که بتوانیم اسناد دیجیتالی ایجاد کنیم و به آن‌ها دسترسی پیدا کنیم بدون اینکه به نرم‌افزارهای خاص شرکت‌هایی وابسته باشیم. اسناد باید در هر سیستمی قابل باز کردن باشند، چه امروز و چه در آینده. این امر تنها با استفاده از استانداردهای باز مانند ODF (فرمت اسناد باز) یا PDF/A ممکن است.

فرمت‌های انحصاری می‌توانند محتوای شما را زندانی کنند. تصور کنید که بخواهید یک پروژهٔ قدیمی را باز کنید و متوجه شوید که نرم‌افزار مربوطه دیگر وجود ندارد یا نیاز به اشتراک دارد. این مشکل نشان می‌دهد که داده‌های شما نباید به دلیل تغییر مدل کسب‌وکار یک شرکت منقضی شوند.

چگونه می‌توانیم از آزادی اسناد حمایت کنیم؟

• از نرم‌افزارهایی استفاده کنید که از فرمت‌های باز پشتیبانی می‌کنند (مثل لیبره‌آفیس).
• اسناد خود را در فرمت‌های باز مثل .odt، .ods یا .pdf ذخیره کنید و به اشتراک بگذارید (نه فرمت‌های انحصاری مثل .docx یا .xlsx).
• در پروژه‌های کاری برای استفاده از استانداردهای باز فشار بیاورید.
• اطلاع‌رسانی کنید. بسیاری از افراد اصلاً متوجه نیستند که فرمت فایل‌ها می‌تواند آن‌ها را زندانی کند.

امروز یک دقیقه وقت بگذارید و به فایل‌هایی که ایجاد می‌کنید فکر کنید. آیا این فایل‌ها واقعاً متعلق به شما هستند؟